Γράφει η Νίκη Γουλανδρή

«Πολλά ελληνικά φυτά θυμίζουν με τα ονόματά τους την ταλαντούχα
μοιραία οικογένειαΤοπάλη των Κάτω Λεχωνίων.

Έτσι, τα Companula sophiae Beauverd και Inula sophiae Beauverd
αναφέρονται στη Σοφία Τοπάλη, τα Companula constantinii Beuaverd &
Topali και Ammi topaliiBeuaverd στον αδερφό της Κωνσταντίνο Τοπάλη,
το Centaurea luciae Beauverd &Topali στη μητέρα της Λουκία Τοπάλη
(το γένος van Schelle), τα Campanula topalianaBeauverd και Orlaya
topaliana Beauverd (καθώς και το Anthemis topalii Beauverdστην
Κύπρο) στον πατέρα της, Π. Τοπάλη.

Αντικατοπτρίζουν τους οικογενειακούς δεσμούς και τις βοτανικές
δραστηριότητες της Σοφίας Τοπάλη και την ευτυχή συνεργασία της με
τον βοτανολόγο Gustave Beauverd από τη Γενεύη, τη δεκαετία του ’30.
Αν η ζωή της δεν είχε τερματιστεί πρόωρα από μια βάναυση πράξη του
πολέμου, θα είχε πιθανότατα συμβάλλει περισσότερα, με τη συλλογή και
τη μελέτη, στη γνώση της ελληνικής χλωρίδας, σε μια εποχή που
ελάχιστοι Έλληνες αφιερώνονταν στην επιστημονική της έρευνα. Αξίζει
να τη μνημονεύουμε. Ορισμένες δημοσιεύσεις σε περιοδικά της Γενεύης,
πολλά δείγματα στο Conservatoire de Botanique (Βοτανικό
Θερμοκήπιο) της Γενεύης και το σχολείο «Σοφία Τοπάλη» στα Κάτω
Λεχώνια συνιστούν το μνημείο της.

Η Σοφία Τοπάλη γεννήθηκε το 1900 στο Chitsoc της επαρχίας
Vaslui στη Ρουμανία, από Έλληνα πατέρα και Ολλανδή μητέρα. Μετά
τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η οικογένεια μετακόμισε στα Κάτω
Λεχώνια, κοντά στο Βόλο της Θεσσαλίας, στον Παγασητικό κόλπο, όπου
ο πατέρας της είχε αγοράσει ένα κτήμα. Ήταν ένας πλούσιος
καλλιεργημένος άνθρωπος που ενδιαφερόταν βαθιά για την ελληνική
λογοτεχνία και τέχνη΄ κατείχε συλλογή σπάνιων βιβλίων στην Ελλάδα. Ο
αδερφός της Κωνσταντίνος (1898-1926) σπούδασε Ιατρική και Φυσική
Ιστορία στη Γενεύη και ήταν ένας υποσχόμενος αλγολόγος΄ έγινε
επιφανής, ατρόμητος ορειβάτης και βρήκε το θάνατο σε ένα ατύχημα
στον παγετώναGlenz, στο Mont Rose της Ελβετίας. Έτσι, η οικογένεια
είχε στενές σχέσεις με τη Γενεύη, καθώς και με τη Λωζάνη, όπου το
σπίτι του πατέρα της αποτέλεσε πολιτιστικό κέντρο, στο οποίο (ο
πατέρας) προσκαλούσε φιλόξενα ανθρώπους που ενδιαφέρονταν για
την τέχνη, την ιστορία, την επιστήμη και τη λογοτεχνία της Ελλάδας.

Ανάμεσα σ’αυτούς ήταν και ο βοτανολόγος και καλλιτέχνης Gustave
Beauverd (1867-1940), επιμελητής του Ερμπαρίου (Βοτανείου) BarbeyBoissier
της Γενεύης και συγγραφέας πολλών βοτανολογικών εργασιών,
εικονογραφημένων με τα καθαρά, λεπτομερή του σχέδια. Είτε αυτός είτε
ο αδερφός της αφύπνησαν το ενδιαφέρον της Σοφίας για τα φυτά. Στις
αρχές της δεκαετίας του ’30, έκανε ταξίδια με σκοπό τη συλλογή στο
Λίβανο, στην Κύπρο, στη Χίο, στη Θεσσαλία, στην Αττική και στην
Πελοπόννησο (συμπεριλαμβανομένης της οροσειράς του Ταϋγετου, στα
Κήθυρα και στην Κεφαλονιά, που συνοψίζονται στο Bull. Soc. Bot.
GenèveII. 26: p. 155-158 (1934). Ο Beauverd τη βοήθησε με την
ταυτοποίηση των φυτών της και ήταν εμφανώς γοητευμένος που είχε μια
τόσο ζωντανή, ταλαντούχα, ενθουσιώδη και όμορφη συνεργάτιδα.

Με την οικονομική υποστήριξη του πατέρα της, αυτή και ο Beauverd
πραγματοποίησαν βοτανικές έρευνες στο Όρος Πήλιο, στην Εύβοια και
στη βόρεια Πελοπόννησο, όπως καταγράφεται στην κοινή τους
δημοσίευση “Excursions botaniques enGrèce (Pèlion, Eubèe et
Peloponèse)” –μτφ. Βοτανικές Εκδρομές στην Ελλάδα (Πήλιο, Εύβοια
και Πελοπόννησος) – στο Bull. Soc. Bot. Genève II: 28:94:94-186
(1935), όπου περιλαμβάνεται χάρτης της διαδρομής τους στη σελ. 100.
Τα νέα είδη που προέκυψαν από αυτή την ερευνητική αποστολή
περιγράφηκαν και εικονογραφήθηκαν σε άλλη μια κοινή δημοσίευση,
“Plantae novae Graecae” – μτφ. Νέα Ελληνικά Φυτά -, στο Candollea
7:255-278 (1937).

To ξέσπασμα του Αλβανικού πολέμου το 1940, που ακολουθήθηκε
από τη γερμανική εισβολή και κατοχή της Ελλάδας το 1941, έδωσαν
τέλος στα παραπάνω. Κατά τα τρία τρομερά χρόνια της κατοχής από τον
εχθρό, περίπου το ένα δέκατο του ελληνικού πληθυσμού πέθανε,
κυρίως από λιμό. Η Σοφία καλλιεργούσε τη γη της στα Κάτω Λεχώνια
και μοίραζε τα προϊόντα. Κατηγορήθηκε για αντι-γερμανική δράση και
κρεμάστηκε μαζί με τη μητέρα της και την υπηρέτριά τους από έναν
πλάτανο μπροστά στο σχολείο των Κάτω Λεχωνίων, το οποίο η ίδια είχε
δωρίσει στο χωριό. Μ’αυτό τον τραγικό τρόπο τέλειωσε η ζωή της
Σοφίας Τοπάλη. Η Ελλάδα και η Ελβετία έχασαν μια αγαπημένη γυναίκα
που πρόσφερε πολλά και στις δύο και θα μπορούσε να έχει προσφέρει
ακόμα περισσότερα.

Για τις περισσότερες από τις ανωτέρω πληροφορίες, είμαι
υποχρεωμένη στον επιζώντα ξάδερφο της Σοφίας κ. Ι. Γ. Τοπάλη.

Νίκη Γουλανδρή

Goulandris Museum Yearbook 3: 35-38, 1977
Sofia Topalis (1900-1944)
Niki Goulandris reports
«Many Greek plants reminisce with their names the talented fatal
family Topalis of Lower Lechonia.

Thus, Companula sophiae Beauverd and Inula sophiae Beauverd
refer to Sophia Topalis, Companula constantinii Beuaverd & Topali and
Ammi topalii Beeverd to her brother Constantine Topalis, Centaurea
luciae Beauverd & Topali to her mother Lucia Topalis (the genus van
Schelle), Campanula topaliana Beauverd and Orlaya topaliana
Beauverd (as well as Anthemis topalii Beauverd in Cyprus) to her father,
P.Topali.

They reflect the family ties and botanical activities of Sophia Topalis
and her happy collaboration with botanist Gustave Beauverd from
Geneva in the 1930s. If her life had not been prematurely terminated by
a brutal act of war, she would most likely have contributed more, by
collecting and studying, to knowledge of the Greek flora, at a time when
few Greeks were devoted to her scientific research. It is worth
mentioning. Some publications in Geneva magazines, many samples at
the Geneva Conservatoire de Botanique and the Sofia Topalis School in
Kato Lechonia constitute the monument.

Sofia Topali was born in 1900 in Chitsoc, Vaslui, Romania, by a
Greek father and a Dutch mother. After the First World War, the family
moved to Kato Lechonia, near Volos, Thessaly, to the Pagasitic Gulf,
where her father had bought an estate. He was a wealthy cultured man
who was deeply interested in Greek literature and art had a collection of
rare books in Greece. Her brother Constantine (1898-1926) studied
Medical and Natural History in Geneva and was a promising allegorist,
became an eminent, fearless climber and died in an accident at the
Glenz glacier in Mont Rose, Switzerland. Thus, the family had close ties
with Geneva and Lausanne, where her father’s home was a cultural
center in which (father) invited hospitable people interested in art,
history, science and literature of Greece. Among them was the botanist
and artist Gustave Beauverd (1867-1940), editor of Herbarium (Botany)
Barbey-Boissier of Geneva and author of many botanical works,
illustrated with his clean, detailed plans. Whether he or her brother
aroused Sophia’s interest in plants.

At the beginning of the 1930s, he
made trips to collect in Lebanon, Cyprus, Chios, Thessaly, Attica and
the Peloponnese (including the mountain range of Taygetos, Kithira and
Kefalonia, summarized in Bull. Beauverd helped her with the
identification of her plants and was visibly fascinated to have such a
lively, talented, enthusiastic and beautiful collaborator.With the financial
support of her father , she and Beauverd carried out botanical
researches on Mount Pelion, in Eve and in the northern Peloponnese,
as is documented in their joint publication «Excursions botaniques en
Grèce (Pèlion, Eubèe et Peloponèse)» – Botanic Excursions in Greece
(Pelion, Evia and Peloponnese) – at Bull. : 94: 94-186 (1935), including a
map of their route on p. 100. The new species that emerged from this
research mission were described and illustrated in another joint
publication, «Plantae novae Graecae» – mrt. New Greek Plants – in
Candollea 7: 255-278 (1937).

The outbreak of the Albanian war in 1940, followed by the German
invasion and occupation of Greece in 1941, ended the above. During the
three terrible years of occupation by the enemy, about one-tenth of the
Greek population died, mainly from famine. Sophia cultivated her land in
Kato Lechonia and distributed the products. She was accused of antiGerman action and hanged with her mother and maid by a plane tree in
front of the school of Lower Lechonia, which she had donated to the
village. The life of Sophia Topali ended with this tragic way. Greece and
Switzerland lost a beloved woman who offered much in both and could
have offered even more.

For most of the above information, I am obliged to Mrs. Topali’s
surviving cousin Sophia.
Niki Goulandris